De Tweede Wereldoorlog op Rottumeroog
Ties Groenewold is naar eigen zeggen behept met het ‘groene virus’. Met dat groen bedoelt hij legergroen. Hij verzamelt alles wat te maken heeft met de Tweede Wereldoorlog in Groningen en presenteert zijn vondsten in zijn Oorlogsmuseum in Middelstum. Een in 2015 op een online veiling opgeduikeld fotoalbum van een Duitse matroos was de basis van zijn onlangs uitgegeven boek Rottumeroorlog. Het begint en eindigt als een ouderwets fotoalbum, zoals we dat in het digitale tijdperk dreigen te vergeten. Daartussenin vertelt Groenewold het verhaal van de Tweede Wereldoorlog op Rottumeroog.
Voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zaten er dertig Nederlandse militairen op Rottumeroog. Zij moesten het noordelijkste stukje Nederland behoeden voor een Duitse aanval. Toen de Duitsers in mei 1940 toch kwamen werden de Nederlanders op Rottumeroog snel ingerekend, krijgsgevangen gemaakt en naar Duitsland gebracht. Een maand later mochten de krijgsgevangenen naar huis. Ook eilandvoogd Jan Toxopeus, zijn gezin en zijn knechten werden ingerekend, maar zij waren vier dagen later alweer terug op hun eiland.
De dertig Nederlandse militairen op Rottumeroog werden “afgelost” door zeventig Duitsers van de Kriegsmarine. De mannen werden ondergebracht in speciaal daarvoor gebouwde barakken. Ze plaatsten een luchtafweerbatterij met een groot zoeklicht op een duin om het Duitse eiland Borkum en de Eemsmonding richting Emden tegen vijandelijke bombardementen te beschermen. Het is verbazingwekkend hoe snel dat zware gevaarte op Rottumeroog werd gerealiseerd. Vanaf 28 juni 1940 was het luchtafweergeschut op Rottumeroog ‘Gefechtsbereit’. Net zo verbazingwekkend was het dat het laatste schot al drie maanden later werd afgevuurd. De Duitsers hadden zich faliekant verkeken op de dynamiek van de zee en het al eeuwenlang ‘wandelende’ eiland. Ik denk dat Toxopeus hen wel had kunnen vertellen dat het niet zo slim was om aan de westzijde van het eiland te bouwen. Met het onderwater zetten van strategisch gebied kun je de vijand flink tegenwerken. Hier deed de natuur haar verzetswerk. Het luchtafweergeschut moest worden verplaatst naar Schiermonnikoog. Ook in de barakken kregen de Duitse soldaten natte voeten. Het zijn geweldige foto’s, die deze tegenslagen tonen.
Na het vertrek van het luchtafweergeschut hadden de Duitse soldaten niet veel te doen op Rottumeroog. Wel hadden ze het soms druk met de berging van aangespoelde lijken uit boven de Noordzee neergeschoten vliegtuigen. De bemanning spoelde dan vaak aan op de Nederlandse en Duitse kusten. Hoeveel slachtoffers op de Rottumeroog aanspoelden is niet duidelijk. Toxopeus hield de stand goed bij, maar na zijn gedongen vertrek in 1943 werd het een raadsel. Het lijkt erop dat er 27 slachtoffers werden begraven op Rottumeroog. Dat waren niet alleen maar Britten en Canadezen, maar ook duizenden Fransen die in 1940 bij de Slag om Duinkerken te water raakten en verdronken. Met de stroom mee dreven ze naar het noorden. Op de Rottums kwamen er 22 terecht. Slechts een enkeling kon worden geïdentificeerd.
‘Rottumeroorlog’ is een interessant boek geworden met veel militaire wetenswaardigheden over de Tweede Wereldoorlog. Het is ook een aangrijpend boek door veel persoonlijke verhalen en door de honderden bijzondere foto’s. Ze tonen de waanzin van een oorlog op een piepklein Waddeneiland.
Erik de Graaf
Ties Groenewold, Rottumeroorlog
Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum, 2023
ISBN 978 90 2325 962 6
176 pagina’s, hardcover, € 29,95
De foto’s zijn afkomstig uit het besproken boek en uit Oorlogsmuseum Middelstum en Ties Groenewold.
Deze recensie verscheen in Blad voor Noord-Groningen, nummer 34 (augustus-september 2023)
