Belle en het Beest in een Stasi-gevangenis

Eind jaren zeventig richtte Regina Kaiser in Oost-Berlijn een oppositiegroep op. Ze zocht contact met een West-Duits comité voor de mensenrechten en probeerde in het westen kritische artikelen over het Oost-Duitse socialisme te publiceren. “Achteraf gezien gingen we heel naïef te werk”, blikt ze jaren later terug, “maar we vonden gewoon dat er iets moest gebeuren”. Het was indertijd relatief rustig in de DDR, nadat het Oost-Duitse regime in 1977 zijn lastigste critici het land had uitgezet. En het zou nog een poosje duren voor er binnen de Oost-Duitse kerken een onafhankelijke vredesbeweging ontstond. “In dat vacuüm zochten we naar een onafhankelijke, linkse oppositie binnen de DDR. Maar wel buiten de kerk, omdat ik daarmee geen enkele band had. Ik was tenslotte opgegroeid in DDR-trouw nest. Mijn ouders waren lid van de communistische partij, mijn zus werkte bij het Ministerie voor Staatsveiligheid en mijn broer was beroepssoldaat. Het socialisme was bij ons thuis het grote ideaal. Ook voor mij. Alleen kon ik de autoritaire uitvoering door de vergrijzende partijleiding niet verdragen”.

Op 6 april 1981 werd Regina Kaiser gearresteerd vanwege haar contacten met mensenrechtenorganisaties in West-Duitsland. Al op de eerste dag betrad Stasi-officier Uwe Karlstedt de verhoorkamer. “Er ging een schok door me heen”, zegt Kaiser. “Precies zo had de ideale man er in mijn dromen uitgezien. Ja, het was echt liefde op het eerste gezicht. Alleen jammer dat mij dat nu net in de gevangenis moest overkomen.” Ze werd uitgerekend verliefd op de persoon, die de strafbare feiten voor haar proces moest verzamelen. Het gevolg was een groteske verhoorpraktijk, waarin ze haar gevoelens moest zien te verdringen. Na een paar weken schreef ze de zin “en toch steeds weer 11 en 12” voor hem op, waarvan alleen zij de betekenis kende. “De code was eenvoudig”, zegt ze. “’Je bent mooi’ heeft in het Duits elf letters. En ‘ik hou van jou’ twaalf”.

Wat zij niet wist was dat ook Uwe Karlstedt moeite had zich op de verhoren te concentreren, omdat hij eigenlijk wilde dat de dissidente hem aardig vond. “Ik zag steeds een leuke, aardige vrouw van mijn eigen leeftijd”, herinnert Karlstedt zich, “en begon me steeds meer op de verhoren te verheugen. Ik rekte de verhoren onnodig en sloeg extra sigaretten voor haar in”. Toch kreeg hij het strafdossier tegen Regina Kaiser rond. Na een half jaar werd ze tot tweeëneenhalf jaar gevangenisstraf veroordeeld. Kort voor haar overplaatsing naar een vrouwengevangenis in het zuiden van de DDR viel de Stasi-officier even uit zijn rol als verhoorder. “Kunt u zich voorstellen van iemand als ik te houden”, vroeg hij bij hun laatste ontmoeting in Hohenschönhausen. Het antwoord was kort en duidelijk: “Ja”. Wat volgde was een afscheid met een kus in de verhoorkamer. Ze zouden elkaar zestien jaar niet zien.

Regina Kaiser verhuisde na haar vrijlating in 1984 naar West-Berlijn. Aan de andere kant van de Berlijnse Muur vervolgde Uwe Karlstedt zijn carrière bij de Stasi. Aan het eind van de jaren tachtig was hij beroepsmatig betrokken bij acties van de Stasi tegen de Oost-Duitse protestbeweging. In januari 1989 was hij verantwoordelijk voor een juridische beoordeling van het dissidente tijdschrift Grenzfall. In taai Stasi-proza beschreef hij de “opruiende” inhoud van het blad en gaf hij aan hoe de vermoedelijke uitgevers juridisch konden worden aangepakt. Zijn ijver leverde Karlstedt nog in oktober 1989, slechts een maand voor de ineenstorting van het Oost-Duitse regime, promotie tot majoor op.