Met schetsboek en visstoeltje

Half november 2022 ging een lang gekoesterde wens van Luit Scholma in vervulling. Vijftien jaar na de dood van zijn vader verscheen een prachtig uitgevoerd boek over diens artistieke erfenis. Honderden tekeningen, schetsen en aquarellen tonen de landschappelijke en culturele ontwikkeling in de provincie Groningen.

De architect en kunstenaar Koos Scholma (1912-2007) werd in Winsum-Obergum geboren als zoon van een meubel- en wagenmaker. Als tiener reisde hij dagelijks naar de HBS in de stad, daarna studeerde hij bouwkunde. Na zijn huwelijk in 1939 verhuisde hij met zijn Warfhuister vrouw Fien naar Groningen. Daar werkte hij na de oorlog bij de gemeente, bij architectenbureaus en uiteindelijk als directeur van een woningcorporatie.

Zelden ging Scholma zonder zijn schetsboek en visstoeltje op stap. Het boek volgt hem op zijn wandel-, fiets- en autotochten. Eerst dichtbij huis in zijn geboortedorp, later in steeds grotere cirkels daaromheen en na zijn verhuizing ook rondom de stad. Een van de oudste tekeningen uit het boek maakte Scholma op zestienjarige leeftijd, dus in 1928. Op de hoek van de Hoofdstraat en de huidige Geert Reindersstraat bewaarde hij de herinnering aan een oude lindeboom voor het nageslacht. Niet veel later werd de boom gekapt. Het is alsof Scholma eropuit was om de teloorgang van het oude dorpsgezichten voor te zijn. Hij had oog voor verdwijnende plekken. Toen hij vlak na de Tweede Wereldoorlog hoorde dat er tussen Winsum en Garnwerd een dubbele stookhut wegens brandgevaar tegen de vlakte zou gaan was Scholma er als de kippen bij om ze voor de vergetelheid te bewaren.

De samenstellers van het boek laten zien hoe de kleinste dorpen in de loop der tijd het minst veranderden, de grotere dorpen al veel meer en dat de groeiende stad Groningen na de oorlog de grootste veranderingen tot gevolg had. Niet verrassend, maar overtuigend in beeld gebracht door naast Scholma’s tekeningen van destijds foto’s van nu te plaatsen. Waar Koos Scholma tientallen jaren had voor zijn oeuvre (de laatste schets is uit 1988), hadden zijn zoon Luit, Roelf van der Tuuk en Louis Stiller veel minder tijd om dezelfde plekken te fotograferen.

Scholma’s artistieke erfenis vormt een feest der herkenning, want veel is onveranderd gebleven. Maar ook verbazing en verlangen krijgen hun rol. Wie zou niet graag nog eens langs het Hoornsediep van Scholma’s schetsen uit 1950 willen wandelen? Het is een boeiend boek geworden

Erik de Graaf

Louis Stiller, Luit Scholma en Roelf van der Tuuk (samenstellers), Koos Scholma. Schetsen van een veranderd Groninger landschap. De artistieke erfenis van Koos Scholma (1912-2007) (Warffum, 2022), ISBN 978-90-828140-3-3 (prijs: 30,00 euro).

Deze recensie verscheen in Blad voor Noord-Groningen, nummer 30 (december 2022/januari 2023)