Fietser

Carlo Jordan overleed woensdag op 72-jarige leeftijd in zijn woning in Prenzlauer Berg in Berlijn. Het bericht maakte me verdrietig en ik ben eerst maar een stuk gaan fietsen. Voor elk jaar van 1951 tot aan zijn dood trapte ik één kilometer weg, bleek achteraf, maar dat was toeval.

Carlo werd timmerman in het Oost-Duitse arbeidersparadijs, later bouwkundig ingenieur. Onder invloed van de Praagse Lente in 1968 en van de antiautoritaire beweging in het westen nam hij afstand van het totalitaire DDR-socialisme. Na zijn protest in 1976  tegen de verbanning van de kritische zanger Wolf Biermann uit de DDR verloor hij zijn baan. Hij werkte voortaan voor de staatsonafhankelijke kerk als bouwkundige en als filosofiedocent. Vanaf 1980 sloot hij zich aan bij vredes- en milieugroepen. Hij was een van de oprichters van de Umweltbibliothek in Oost-Berlijn, later van het ecologische netwerk Arche en in 1989 van de Groene Partij in de DDR. Tussendoor fietste hij aardig wat kilometers door de DDR en Polen. Niet voor niets heette één van zijn Stasidossiers ‘Radler’, oftewel Fietser.

Veertig jaar geleden leerde ik Carlo kennen in Oost-Berlijn. Hij was de buurman van mijn vriend Tom in de Fehrbelliner Strasse 7. Dat pand was het eerste kraakpand in de DDR en werd van onder tot boven bewoond door “onaangepaste” dissidenten. Op zolder oefende de Oost-Duitse punkband Feeling B, waarvan twee kernleden nu nog in Rammstein rocken. De Stasi hield alles goed in de gaten vanaf de overkant van de straat, maar ook binnen heerste waakzaamheid. Toen ik in 1987 acht trappen opsjokte kwam ik tussen de derde en de vierde verdieping twee patrouillerende Vopo’s tegen. Waar ik naartoe ging, was de vraag. Naar de vierde, antwoordde ik. Veel andere mogelijkheden waren er niet. Ze bestudeerden mijn paspoort en mijn visum voor ze me een goede voorzetting van de dag wensten. Een bizarre ervaring. Verbaasd beklom ik de laatste treden. De politieagenten daalden verder af. Misschien wisten ze al dat Tom niet thuis was. Ook Carlo reageerde niet op mijn geklop aan de deur.

Na de val van de Muur bleef Carlo zijn ideeën trouw. Als bezetter van de Berlijnse Stasigebouwen en als lid van het Berlijnse deelstaatparlement voor de Groenen, maar het lijstje is veel en veel langer. In 2000 promoveerde hij op een proefschrift over de ‘Militarisering van de Oost-Berlijnse Humboldt Universität’. Eind vorig jaar kwam ik hem voor het laatst tegen. Met zijn fiets aan de hand voor de Fehrbelliner Strasse 7, ik met de mijne. Een vertrouwd beeld. Gek idee dat ik hem niet meer tegen zal komen.

Erik de Graaf

PS: de foto leende ik bij Steven, de zoon van Tom.